DUYGULAR VE YEME DAVRANIŞLARI (DUYGUSAL YEME)
Bugün Şafak Turgut ile ‘Hayat’ köşemin konuğu Muğla Devlet Hastanesi Diyetisyeni İrem Sağlam. Başarılı ve genç diyetisyen Sağlam, okuyucularımıza Duygular Ve Yeme Davranışları (Duygusal Yeme) konusunu hazırladı.
Hepimiz güzel bir kahvaltıyla başlayan bir günün alalade bir kahvaltı ile geçiştirilmiş bir günden daha verimli geçtiğini fark etmişizdir. Yeme davranışları ile duygular arasında ilişki üzerine geçmişten bu yana kafa yorulmuş ve çeşitli teoriler ortaya atılmıştır. Bu teorilerden kimisi kişinin açlık ve tokluklarını fark edemeyip sadece emosyonlarına cevap olarak yemek yediklerini öne sürerken, kimisi de kişilerin gergin ve sıkıntılı olduğu anlarda anksiyetelerini azaltmak amacıyla diğer bir deyişle kişinin açlık hissi ve anksiyeteyi birbirinden ayırt edememesi sonucunda yemek yemeye yöneldiğini söylemektedir.
Yemek yeme davranışı; hormonlar, nörotransmitterler gibi nöropsikolojik maddelerle beraber dengeyi sağlayan pek çok metabolik yol ve hedonik sistem ile kontrol edilmektedir. Hedonik yeme, kişinin lezzetli besinlere karşı koyamayacak şekilde istek duyması ve bu besinleri tüketince aşırı zevk alması durumu olarak açıklanabilir. Hedonik yeme eğiliminde olan kişilerin yemek yeme tercihleri ihtiyaç duyduğu besin ögelerinden çok damak zevkine uyan ve zevk vererek mutlu hissetmesini sağlayan yiyeceklerdir. 2008 yılında yapılan bir çalışmada obez bireylerde görülen hedonik yeme davranışının beynin azalmış hücre dışı dopamin düzeyini arttırmak için olan bir telafi mekanizması olabileceğini göstermiştir. Özellikle ödüle karşı duyarlılığı olan bireylerde besin tercihi olarak yüksek enerjili, yağlı ve tatlı besinlere yönelim görülmektedir.
Duyguların yeme davranışı üzerinde etkili olduğu kanıtlanmış olsa da yeme davranışını hangi yönde etkilediği konusunda farklı görüşler ortaya atılmıştır. Yapılan bir çalışmada negatif duygu durumlarının (üzüntü, cesaret kırılması, hayal kırıklığı, öfke, mutsuzluk, depresyon, pişmanlık, umutsuzluk, yalnızlık, suçluluk hissi, acı, öfke, utanç, tiksinti, kıskançlık, korku, anksiyete, endişe, ajitasyon, stres, panik) mutluluk haline kıyasla besin alımını daha çok tetiklediği saptanmıştır. Ancak normal vücut ağırlığındaki kişiler üzerinde yapılan bir çalışmada pozitif duyguların (mutluluk, minnettarlık, sevinç, coşku, gurur, iyimserlik, sağlıklı yaşam, duyguları ifade edebilme) besin alımını tetiklediği görülmüştür.
DUYGUSAL YEME DURUMUNDA OLDUĞUMU NASIL FARK EDEBİLİRİM ?
Birey duygularını tanımlamada ya da algılamakta zorluk yaşıyor ve yaşadıkları duyguların gerçekte ne anlama geldiğini belirlemekte zorlanıyorsa bu duygu durumu ile baş edemeyeceğini düşünür ve bu stresten yemek yiyerek uzaklaşmak ister. Yapılan araştırmalar sonucunda stres ve anksiyetenin bireyin açlık tokluk sinyallerine cevap oluşturma yeteneklerini azaltarak yüksek duygusal yeme davranışına eğilim göstermelerine sebep olduğu ortaya çıkmıştır.
Özellikle vücut ağırlığı normalin üzerinde olan, duygu durumuna yanıt olarak yeme davranışı geliştiren, sürekli diyet yapan, diyet yaptığı halde kilo kaybedemeyen ya da ağırlık kaybedememe kaygısı yaşayan kişilerde duygusal yeme durumu düşünülmelidir.
PEKİ NE YAPMALIYIM?
Kendinizde duygusal yeme durumu düşünüyorsanız ya da size duygusal yeme durumu tanısı koyulduysa öncelikle ilgili profesyonellerce hem psikolojik durumunuz hem de beslenme alışkanlıklarınız bakımından kontrol edilmeli, değerlendirilmeli ve bir tedavi planı oluşturulmalıdır. Etkin ve sürekli verilecek yeterli ve dengeli beslenme eğitimleri yanlış alışkanlıkların değiştirilmesini sağlayacaktır.
Diyetisyen İrem Sağlam
Kaynak
. Duygusal yeme, besin alımını etkileyen faktörler ve temel hemşirelik yaklaşımları, psikiyatri hemşireliği dergisi syf. 135-146.